بیمه بیکاری یکی از ابزارهای حمایتی نظام کار است که با هدف پشتیبانی مالی از کارگرانی طراحی شده که به دلایل غیرارادی از محیط کار خارج شده‌اند. این نوع بیمه با فراهم‌کردن یک پشتوانه مالی موقت فرصت بازگشت به بازار کار را برای افراد تسهیل می‌کند.
بیمه بیکاری چقدر است ؟
بر اساس قانون مقرری بیمه بیکاری معادل ۵۵ درصد میانگین حقوق سه ماه پایانی کارگر است. با این حال، کمترین مبلغ پرداختی معادل حداقل حقوق مصوب وزارت کار در همان سال است و از این رقم پایین‌تر نمی‌رود.
پرداخت مقرری برای افراد مجرد حداقل ۶ ماه و برای افراد متاهل دست‌کم ۱۲ ماه ادامه دارد؛ مدت زمان دریافت این مقرری رابطه مستقیمی با سابقه پرداخت حق بیمه دارد.
بر اساس قانون کار سال ۱۴۰۴، حداقل حقوق ماهانه بدون احتساب حق اولاد و پایه سنوات مبلغ ۱۰٬۳۹۰٬۹۶۸ تومان تعیین شده است. بنابراین، در صورتی که مبنای محاسبه حقوق بیمه بیکاری همان حقوق پایه باشد، حداقل دریافتی فرد بیکار نیز معادل همین رقم خواهد بود.
برای افراد متاهل، به ازای هر نفر تحت تکفل ۱۰ درصد از حداقل دستمزد ماهانه به مبلغ بیمه بیکاری اضافه می‌شود. با این حال، باید توجه داشت که طبق مقررات سازمان تامین اجتماعی، حداکثر مبلغ بیمه بیکاری نمی‌تواند از ۸۰ درصد آخرین حقوق فرد بیشتر باشد.
در خصوص افرادی که دریافتی‌شان بیشتر از حداقل دستمزد است، میزان پرداختی بیمه بیکاری بین ۵۵ تا ۸۰ درصد حقوق ماهانه واقعی آن‌ها تعیین خواهد شد. این درصد بر اساس سابقه کاری و شرایط خانوادگی فرد متقاضی محاسبه می‌شود.
| وضعیت | مبلغ / درصد | توضیحات |
|---|---|---|
| حداقل حقوق پایه | ۱۰٬۳۹۰٬۹۶۸ تومان | بدون حق اولاد و پایه سنوات |
| حداقل حقوق بیمه بیکاری | ۱۰٬۳۹۰٬۹۶۸ تومان | برای افراد با حقوق پایه |
| افزایش برای هر نفر تحت تکفل | ۱۰٪ از حداقل دستمزد | برای افراد متاهل یا دارای فرزند |
| سقف بیمه بیکاری | حداکثر ۸۰٪ از آخرین حقوق دریافتی | نمی‌تواند از این میزان تجاوز کند |
| حقوق بیمه بیکاری برای افراد با حقوق بالاتر | بین ۵۵٪ تا ۸۰٪ از حقوق ماهانه | بسته به سوابق بیمه و شرایط خانوادگی |
شرایط دریافت بیمه بیکاری
شرایط بهره‌مندی از بیمه بیکاری را می‌توان در هفت بخش کلیدی خلاصه کرد:
- خروج غیرارادی از کار: ترک کار باید بدون میل و اراده کارگر باشد؛ اخراج یا تعدیل نیرو مشمول این بند است.
- مشمول قانون کار بودن: متقاضی باید تحت پوشش قانون کار و تامین اجتماعی قرار داشته باشد.
داشتن سابقه بیمه:
- برای کارگران دائم: حداقل ۶ ماه
- برای کارگران قراردادی: حداقل یک سال
- توانایی اشتغال مجدد: فرد باید آمادگی جسمی و روانی برای حضور در محیط کارگاهی جدید را داشته باشد؛ افراد ازکارافتاده مشمول نیستند.
- ثبت درخواست حداکثر تا ۳۰ روز پس از قطع همکاری
- داشتن کارت پایان خدمت یا معافیت دائم (برای آقایان)
شرکت در دوره‌های مهارت‌آموزی وزارت کار و ارائه گواهی حضور به شعب تامین اجتماعی هر دو ماه یک‌بار
چه کسانی مشمول بیمه بیکاری نمی‌شوند؟
مطابق با مقررات و شرایط قانونی، گروه‌های زیر از دریافت مقرری بیمه بیکاری محروم هستند:
- بازنشستگان و ازکارافتادگان کلی
افرادی که به دلیل رسیدن به سن بازنشستگی یا ازکارافتادگی کامل دیگر توان اشتغال ندارند، مشمول بیمه بیکاری نیستند.
- صاحبان مشاغل آزاد و بیمه‌شدگان اختیاری
کسانی که خود بیمه‌پرداز هستند یا تحت پوشش بیمه اختیاری قرار دارند، در دایره شمول بیمه بیکاری قرار نمی‌گیرند.
- اتباع خارجی
صرف‌نظر از مدت اشتغال یا پرداخت حق بیمه، اتباع غیرایرانی مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری نیستند.
- افرادی که استعفا داده‌اند
خروج از کار باید غیرارادی باشد؛ بنابراین کسانی که به هر دلیلی به‌صورت داوطلبانه استعفا داده‌اند، مشمول این حمایت نمی‌شوند.
- افرادی که ترک کار کرده‌اند
ترک کار، حتی در صورت عدم ثبت رسمی، نشان‌دهنده خروج ارادی از اشتغال است و مانع دریافت مقرری خواهد بود.
- افرادی که کارفرمای آن‌ها حق بیمه بیکاری را پرداخت نکرده باشد
در صورتی که کارفرما وظایف قانونی خود را در پرداخت سهم بیمه بیکاری انجام نداده باشد
این محدودیت‌ها با هدف سامان‌دهی منابع بیمه‌ای و حفظ کارآمدی نظام حمایتی در نظر گرفته شده‌اند، اما در عین حال، نیازمند بازنگری‌هایی هستند تا عدالت بیشتری در پوشش اجتماعی ایجاد شود.
نحوه استفاده از بیمه بیکاری تامین اجتماعی
برای بهره‌مندی از بیمه بیکاری، متقاضی باید در سریع‌ترین زمان ممکن پس از خروج از کار، اقدامات لازم را آغاز کند. تاخیر در ثبت‌نام ممکن است موجب از دست رفتن این حق قانونی شود. روند کلی به این صورت است که فرد باید مدارک مورد نیاز را تهیه و با مراجعه به مراجع ذی‌ربط (مانند ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی) درخواست خود را ثبت کند.
در صورتی که خروج فرد از کار غیرارادی تشخیص داده شود و سایر شرایط قانونی نیز احراز گردد، مقرری بیمه بیکاری پس از طی مراحل بررسی، به او تعلق خواهد گرفت.
مدارک لازم برای دریافت بیمه بیکاری
برای ثبت درخواست بیمه بیکاری، ارائه مدارک زیر الزامی است:
- اصل و کپی قرارداد کار یک سال اخیر یا رأی صادرشده توسط مراجع حل اختلاف
- ۴ قطعه عکس ۳×۴ جدید
- اصل و کپی مدرک تحصیلی یا مدرک فنی و حرفه‌ای
- اصل و کپی تمام صفحات شناسنامه
- کپی صفحه اول دفترچه بیمه درمانی
- اصل و کپی کارت ملی
- اصل و کپی گواهی اشتغال به کار از سوی شرکت
- معرفی‌نامه کارفرما (در صورت وجود)
- اصل و کپی کارت پایان خدمت یا معافیت دائم (ویژه آقایان)
ثبت‌نام بیمه بیکاری چگونه انجام می‌شود؟
فرآیند ثبت‌نام بیمه بیکاری برای افراد واجد شرایط، از طریق سامانه جامع روابط کار انجام می‌شود. طبق دستورالعمل‌های جدید، متقاضیان ابتدا باید احراز هویت خود را در دفاتر پیشخوان دولت به‌صورت حضوری انجام دهند و سپس مراحل ثبت‌نام را به‌صورت اینترنتی از طریق سامانه دنبال کنند.
در سامانه جامع روابط کار، بخشی تحت عنوان فلوچارت راهنما وجود دارد که مراحل گام‌به‌گام ثبت درخواست را برای کاربران تشریح می‌کند. هرچند شروع فرآیند به‌صورت آنلاین است، اما پیگیری مراحل بعدی، از جمله تایید مدارک و مصاحبه حضوری، همچنان نیازمند مراجعه فیزیکی به نهادهای مربوطه است.
آموزش ثبت‌نام اینترنتی بیمه بیکاری
برای ثبت‌نام اینترنتی، مراحل زیر را دنبال کنید:
احراز هویت در دفاتر پیشخوان دولت
این مرحله پیش‌نیاز ورود به سامانه جامع روابط کار است.
ورود به سامانه جامع روابط کار
از طریق نشانی prkar.mcls.gov.ir وارد سامانه شوید.
وارد کردن اطلاعات هویتی و بیمه‌ای
- کد ملی
- شماره بیمه
- شماره بیمه کارگاه
- در صورت نداشتن این اطلاعات، می‌توانید به پورتال تامین اجتماعی مراجعه کنید.
تکمیل فرم ثبت‌نام
اطلاعات خواسته‌شده را در فرم الکترونیکی وارد کرده و ارسال کنید.
دریافت کد رهگیری
پس از تکمیل فرآیند، یک کد رهگیری برای شما صادر می‌شود که باید آن را تا پایان مراحل رسیدگی، نزد خود نگه دارید.
نکته پایانی
تکمیل دقیق اطلاعات و پیگیری منظم مراحل ثبت‌نام، از عوامل کلیدی در تسهیل و تسریع روند دریافت مقرری بیمه بیکاری به شمار می‌رود. بنابراین توصیه می‌شود متقاضیان ضمن رعایت زمان‌بندی قانونی (حداکثر ۳۰ روز پس از بیکار شدن)، نسبت به بارگذاری دقیق مدارک و پیگیری حضوری اقدام نمایند.